Το λυχνάρι

«Οι του λύχνου χρείαν έχοντες, έλαιον επιχέουσιν»

Αναξαγόρας

Πριν από 101 χρόνια κάηκαν από τους Τούρκους τα Βουρλά. Μαζί τους και η Αναξαγόρειος Σχολή, ονομασμένη από τον φιλόσοφο Αναξαγόρα, που από τη Σκάλα της αρχαίας του πατρίδας, των Κλαζομενών, λίγη απόσταση από τα Βουρλά, έγινε η μεγάλη φυγή όσων γλίτωσαν τη σφαγή το 1922. Φημισμένο σε Ανατολή και Δύση το κοινοτικό αυτό σχολείο, αναδύεται από το παλαιότερο «Σχολείο της Παναγιάς» που λειτούργησε από το 1760 με τα γρόσια ενός εμπόρου, του Χατζηνικολή Χρυσογιάννη, και τη συνεισφορά όλων των κατοίκων, πλούσιων και φτωχών, ώστε «αμισθί και δωρεάν μηδέν λαμβάνοντες παρ’ ουδενός περί ουδενός (για) να τους εκπαιδεύουν εις τα ελληνικά και τα πεζά».

«Μέγιστοι ευεργέται είναι αυτοί οι εργάται, ο λαός ο ταπεινός και φιλόπονος, όστις από το σχολείον περιμένει στερέωσιν των πατρικών αρετών τας οποίας βλέπει πολεμούμενες από όλα τα άλλα μέρη», λέει στη λογοδοσία του το 1906 ο τότε διευθυντής του σχολείου Δημήτρης Γληνός. Απόδειξη των λεγομένων του είναι οι ιστορίες που φτάνουν ώς εμάς από βιβλία όπως αυτό του Νίκου Μηλιώρη (Τα Βουρλά της Μ. Ασίας) για τη συνεισφορά όλων στην ανέγερση του κτιρίου της σχολής, όταν αυτή επετράπη το 1892 με σχετικό φιρμάνι της Πύλης: Γυναίκες έδωσαν τα κοσμήματά τους (και είχαν όλες το κάτι τι τους, ακόμα και οι πιο φτωχές) και ο παπλωματάς Χατζηκωνσταντής Τελατινίδης όλες τις λίρες του γι’ αυτό «το παλάτι/σχολείο για τα παιδιά», που ο Γληνός αποκαλούσε «λαμπρόν τέμενος». Ολοι πρόσφεραν ό,τι μπορούσαν: «Χρήματα, σταφίδες, λάδι, εργασία». Οι συντεχνίες Παντοπωλών και Αλευροπωλών μετέφεραν δωρεάν άμμο. Μαζί τους μέλη του Μουσικού Ομίλου και οι ίδιοι οι μαθητές της σχολής.

Η σχολή ήταν μνημειώδης, με την πρόσοψή της να θυμίζει αυτήν των Παλαιών Ανακτόρων. Με έμβλημά της ένα λυχνάρι και τα λόγια του Αναξαγόρα, πρόσφερε τη δυνατότητα σε δασκάλους/δασκάλες και μαθητές/μαθήτριες να σπουδάσουν και συγχρόνως να τέρπονται. Μαθαίνουμε ότι η αντίληψη της κοινότητας διαπερνούσε όλες τις δραστηριότητες. Από τις «ελεύθερες ομιλίες» των μαθητών, την «ιχνογραφία εκ του φυσικού», τη γεωγραφία με τη βοήθεια κειμένων Γερμανών περιηγητών που τους ταξίδευαν από τις Αλπεις ώς τα παρθένα δάση της Βραζιλίας, τα φιόρδ της Νορβηγίας και την αλιεία των μαργαριταριών στις θάλασσες της Κεϊλάνης. Μέχρι τις κοινές γιορτές όπου μοιράζονταν μεταξύ τους σπιτικές γεύσεις.

Η γιαγιά μου από τα Βουρλά διόρθωνε πάντα τα ελληνικά μου. Και ο φίλος μου ο Κώστας Βαϊκούσης, ο Βουρλιώτης, συνέχισε την παράδοση αντίστασης των προγόνων μας επί δικτατορίας. Στη μνήμη τους.

ΠΗΓΗ : https://www.efsyn.gr/